انسولین؛ هورمونی حیاتی برای تنظیم قند خون

انسولین یکی از مهم‌ترین هورمون‌های بدن انسان است که به ورود گلوکز به سلول‌ها برای تولید انرژی کمک می‎کند. بدون انسولین یا در صورت اختلال در عملکرد آن، قند خون به شکل خطرناکی بالا می‌رود که می‌تواند منجر به بروز دیابت و مشکلات جدی دیگر شود. در این مقاله، به بررسی کامل هورمون انسولین می‌پردازیم و نحوه عملکرد، منابع تولید، عوارض و راهکارهای طبیعی برای تنظیم آن را خدمتتان عرض می‎کنیم.

انسولین چیست و چه نقشی در بدن دارد؟

انسولین یک هورمون پروتئینی است که توسط سلول‌های بتای پانکراس ترشح می‌شود. این هورمون زمانی که سطح گلوکز خون بالا می‌رود (مثلاً بعد از غذا خوردن)، وارد جریان خون شده و به سلول‌های بدن پیام می‌دهد که گلوکز را جذب کرده و به انرژی تبدیل کنند.

در نبود انسولین یا در صورت مقاومت سلول‌ها به آن، گلوکز در خون باقی می‌ماند و منجر به بیماری دیابت نوع ۱ یا نوع ۲ می‌شود. در نتیجه می‎توان گفت که انسولین موجب متعادل کردن سطح قند خون شده و با هدایت گلوکز به سلول‎ها، انرژی مورد نیاز بدن را تامین می‎کند.

آمپول انسولین چیست و چه زمانی تجویز می‌شود؟

آمپول انسولین، شکلی از این هورمون است که به‌صورت تزریقی برای افرادی که بدنشان قادر به تولید انسولین کافی نیست، تجویز می‌شود. این دارو معمولاً برای بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ و برخی موارد دیابت نوع ۲ ضروری است.

انواع مختلفی از انسولین تزریقی وجود دارد که از نظر سرعت اثر و مدت‌زمان عملکرد با هم متفاوتند. به طور کل از انواع اصلی انسولین تزریقی می‎توان به موارد زیر اشاره کرد:

• انسولین سریع‌الاثر: مثل لیسپرو و آسپارت که بعد از 5 تا 20 دقیقه عملکردش آغاز می‎شود.
• انسولین کوتاه اثر: حدودا بعد از گذشت 30 تا 45 دقیقه از زمان تزریق شروع به کار می‎کند.
• انسولین با اثر متوسط: مثل NPH که عملکردش در عرض 2 ساعت شروع شده و بعد از گذشت 4 تا 12 ساعت به اوج می‎رسد.
• انسولین طولانی‌اثر: مثل گلارژین که تا یک روز دوام آورده اما در ابتدا معمولا بعد از گذشت یک ساعت وارد جریان خون می‎شود.
• انسولین فوق‎العاده طولانی اثر: تازه بعد از گذشت 6 ساعت وارد جریان خون می‎شود اما تا 2 روز اثربخشی دارد!

انسولین از چه ساخته می‌شود و منشأ آن چیست؟

در گذشته انسولین از پانکراس حیواناتی مثل گاو یا خوک استخراج می‌شد. البته منبع اصلی استخراج آن بیشتر پانکراس خوک بود زیرا انسولین خوک شباهت بالای ساختاری به انسولین انسان دارد!

اما امروزه بیشتر انسولین‌های موجود در بازار با استفاده از فناوری DNA نوترکیب ساخته می‌شوند. این نوع انسولین خلوص بالا و واکنش آلرژیک کمتری دارد. همچنین اشکال مختلف انسولین انسانی باعث شده تا برای هر فرد مبتلا به دیابت بتوان گزینه مناسبی را انتخاب کرد.

عوارض انسولین چیست؟

اگرچه انسولین یکی از مؤثرترین درمان‌ها برای دیابت است، اما استفاده نادرست یا بیش‌ازحد آن ممکن است با عوارضی همراه باشد. مهم‌ترین عوارض انسولین عبارتند از:

• هیپوگلیسمی (افت شدید قند خون): شایع‌ترین عارضه مصرف نادرست انسولین هیپوگلیسمی است که با علائمی مانند تعریق، لرزش، گیجی و حتی بی‌هوشی همراه می‎شود.
• افزایش وزن: افزایش وزن به‌خصوص در کسانی که رژیم غذایی متعادلی ندارند ایجاد می‎شود.
• لیپوآتروفی یا لیپوهیپرتروفی: لیپوآتروفی یا لیپوهیپرتروفی آسیب به بافت چربی محل تزریق است که در اثر تزریق مداوم در یک نقطه ایجاد می‌شود.
• واکنش‌های آلرژیک: واکنش‌های آلرژیک نادر هستند اما ممکن است افراد علائمی مانند خارش، قرمزی و ورم پوست را تجربه کنند.

برای کاهش این عوارض مهم است که بیماران دوز انسولین را به‌درستی و طبق تجویز پزشک تنظیم و مصرف کنند.

علائم انسولین بالا در بدن چیست؟

افزایش غیرطبیعی سطح انسولین در خون یا هایپرینسولینمی ممکن است نشان‌دهنده مقاومت بدن به انسولین یا مراحل اولیه دیابت نوع ۲ باشد. از علائم انسولین بالا یا همان مقاومت به انسولین می‎توان به موارد زیر اشاره کرد:

• احساس گرسنگی مداوم
• افزایش وزن به‌خصوص در ناحیه شکم
• خستگی مزمن
• کاهش تمرکز ذهنی
• تیره شدن پوست در نواحی مثل گردن یا زیر بغل (آکانتوز نیگریکانس)
• افزایش چربی خون و فشار خون
• عفونت پوست و واژن
• تغییرات بینایی
• تاری دید
• تکرر ادرار
• سردرد
• مشکلات پوستی مانند پسوریازیس، ویتیلیگو، هیرسوتیسم و…

بهترین انسولین طبیعی کدام است؟

برخی مواد غذایی و گیاهان دارویی به تنظیم قند خون و افزایش حساسیت بدن به انسولین کمک می‌کنند. البته این نوع خوراکی‎ها را نمی‌توان جایگزین انسولین تزریقی کرد اما می‎توانید آن‎ها را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. از خوراکی‌های مفید برای تنظیم انسولین می‎توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دارچین: افزایش حساسیت به انسولین (خرید کپسول دارچین)
• زردچوبه: کاهش التهاب و مقاومت انسولینی (خرید قرص زردچوبه)
• شنبلیله: کاهش جذب گلوکز
• دم‎کرده گزنه: کاهنده گلوکز
• سرکه سیب: کاهش قند بعد از غذا (خرید کپسول سرکه سیب)
• بلوبری و توت‌ها: خواص آنتی‌اکسیدانی بالا و تنظیم قند خون
• ماهی چرب (مثل سالمون): افزایش متابولیسم و سلامت سلولی

راه‌های افزایش ترشح انسولین به صورت طبیعی

در برخی افراد که هنوز بدن توانایی تولید انسولین را دارد ولی میزان آن کم است، می‌توان با تغییر سبک زندگی، تولید انسولین را بهبود بخشید. راهکارهای طبیعی برای افزایش ترشح انسولین عبارتند از:

• ورزش منظم: به‌خصوص تمرین‌های مقاومتی و هوازی باعث تحریک ترشح انسولین می‌شوند.
• تغذیه متعادل: مصرف پروتئین و کربوهیدرات‌های پیچیده مثل جو دوسر و حبوبات
• کاهش وزن: به‌ویژه در افراد دارای اضافه‌وزن یا چاقی شکمی
• خواب کافی و باکیفیت: بی‌خوابی مزمن با کاهش ترشح انسولین مرتبط است.
• مدیریت استرس: استرس مداوم سطح کورتیزول را بالا می‌برد که ترشح انسولین را مختل می‌کند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر علائم بالا بودن قند خون یا پایین بودن شدید آن را تجربه می‌کنید، یا اگر سابقه خانوادگی دیابت دارید، بهتر است به‌طور منظم توسط دستگاه تست‌ قند خون و انسولین را انجام دهید.

همچنین اگر در حین مصرف انسولین دچار علائمی مانند بی‌حالی، سرگیجه، تپش قلب یا اختلال در بینایی شدید، حتماً با پزشک مشورت کنید.

تست قند خون؛ راهی برای تشخیص زودهنگام

انسولین نه‌تنها یک هورمون حیاتی برای بدن انسان است، بلکه ابزاری مهم برای کنترل دیابت و جلوگیری از عوارض جدی متابولیکی به‌شمار می‌رود. بنابراین اگر دچار علائم انسولینی شدید هستید، بی‌درنگ با یک پزشک متخصص غدد مشورت کنید.

همچنین استفاده از نوار تست قند خون خانگی به شما در جهت اندازه‎گیری گلوکز قند خون و احتمال مقاومت به انسولین کمک می‎کند. شما می‎توانید برای خرید این محصولات از طریق داروخانه آنلاین گلشید اقدام کرده و از سلامت خود مطمئن شوید.